Thơ
Tuổi trẻ Việt Nam
Xuân nhớ đến Mẹ
Người Lính Già (Đại
Bàng Tango)
Mùa Giáng Sinh xưa
Nhớ về chốn cũ
Nhớ nhà (Nhớ ngày ấy)
Saigon của tôi
T́nh sen
Mănh Hổ “Tây Đô”
Kư Ức khó quên
(Ngày tàn cuộc chiến)
Người lính già (Cọp
nhớ rừng)
Khi tôi chết
(Tâm sự người lính già)
T́m phương giác
Gục đầu xuống
Đêm trăng nhớ
bạn
Người lính và
nỗi nhớ
Hương xưa của
tôi
Người lính VNCH
Huyền thoại mưa Sài G̣n
Vịt Tiềm
Thắp nhang cho
bạn
Tấm thẻ bài
Thăng trầm
Hoa nước mắt
Khi tôi đi
Độc ẩm
Nh́n đất mẹ
Nợ núi sông đă trả, chỉ c̣n nợ em
Tận cùng nỗi nhớ
Một câu hỏi
Một thoáng suy
tư
Mày hỏi tao
Bạc màu áo trận
Thơ - Đông Hương
1 - 2 -
3
Đồng đội
Quận Tư, xóm nhỏ
Người lính già (Cọp
nhớ rừng)
Cảm xúc Tháng
Tư Đen
Nhớ Bạn tuổi thơ
Tháng Tư
hoài vọng
Nhớ Phá Tam
Giang
Khi cha già
cha sẽ về đâu??
Biển ấy, mùa này
Tháng Ba rồi ....
Một ngày và
một đời TQLC
Buồn như một sớm trời không nắng
Huế xa
rồi - Mai mốt về em nhé
Mê thư lính
T́nh khúc
cho một người
Nỗi nhớ buồn hiu
D́u nhau đi cho hết....
Chùm thơ Đông
Hương
Ta về
Ưu tư vận nước
Tưởng niệm 40 năm
Đêm ngủ tôi mơ
Tháng Tư
lại đến nữa rồi
Cái chết của một
tượng đá
Xuân Buồn
Anh sẽ đưa em về
Bức dư đồ
Tâm sự lính Mũ
Xanh
Ngồi xuống đây
Hăy nhặt ǵum
cha
Xin giữ
Mây tháng Tư
Xuân xứ người
Lời cho này anh
Giấc mơ tương
lai
Cô giáo Tịnh Như
Nhớ Cao Xuân Huy
Bông hồng Hậu
Nghĩa
Anh đi...
Chiều trên quê nội
Nội tướng của t́nh
thương
30 tháng 4 - Sống và Chết
Với MX Sóng Thần một
thuở...
Tháng Tư đen
Tao nợ mầy...
Pho tượng người
lính...
Đôi nạng gỗ...
Tôi nợ anh...
Chùm thơ Áo Trắng
Nhớ một chiều Xuân
Thơ của Trần Khoa Danh
Tâm sự người Thương Binh
Nhà xưa đă khép
Dấu "Hỏi Ngă" trong văn chương Việt Nam
Cao Chánh Cương
Văn hóa Việt Nam của chúng ta vô cùng phong phú. Một trong những
nguồn phong phú vô ngàn mà trên thế giới không ai có, đó là ư nghĩa
về dấu hỏi ngă Thật thế, dấu hỏi ngă trong tiếng Việt đóng một vai
tṛ quan trọng. Viết sai dấu hỏi ngă sẽ làm đảo ngược và có khi vô
cùng tai hại cho văn chương và văn hóa Việt Nam.
Chúng tôi xin đơn cử một vài trường hợp như sau. Danh từ nhân sĩ,
chữ sĩ phải được viết bằng dấu ngă để mô tả một vị chính khách có
kiến thức văn hóa chính trị..., nhưng nếu vô t́nh chúng ta viết nhân
sỉ, chữ sỉ với dấu hỏi th́ ư nghĩa của danh từ nhân sĩ sẽ bị đảo
ngược lại, v́ chữ sĩ với dấu hỏi có nghĩa là nhục sĩ và như vậy sẽ
bị trái nghĩa hoàn toàn. Một chữ thông thường khác như là hai chữ
sửa chữa, nếu bỏ đi dấu hỏi ngă sẽ có nhiều ư khác nhau: sửa chữa
(sửa dấu hỏi, chữa dấu ngă) tức là chúng ta sửa lại một cái ǵ bị hư
hỏng, thí dụ sửa chữa xe hơi. Nhưng nếu cho dấu ngă vào thành chữ
sữa và dấu hỏi trên chữ chửa tức có nghĩa là sữa của những người đàn
bà có thai nghén.
Người sai lỗi nhiều nhất về viết sai dấu hỏi ngă là người miền Nam
và Trung (người viết bài này là người miền Trung). May mắn nhất là
người thuộc miền Bắc khi sinh ra là nói và viết dấu hỏi ngă không
cần phải suy nghĩ ǵ cả. Nhưng khốn nỗi có khi hỏi họ tại sao chữ
này viết dấu hỏi chữ kia lại đánh dấu ngă th́ họ lại không cắt nghĩa
được mà chỉ nở một nụ cười trên môi...
Bài viết này nhằm mục đích đóng góp một vài qui luật về dấu hỏi ngă
của tiếng mẹ đẻ Việt Nam chúng ta.
Dấu hỏi ngă được căn cứ vào ba qui luật căn bản: Luật bằng trắc, chữ
Hán Việt và các qui luật ngoại lệ.
A. LUẬT BẰNG TRẮC
Qui luật bằng trắc phải được hiểu theo ba qui ước sau.
1. Luật lập láy
Danh từ lập láy tức là một chữ có nghĩa nhưng chữ ghép đi theo chữ
kia không có nghĩa ǵ cả. Thí dụ: vui vẻ, chữ vui có nghĩa mà chữ vẻ
lại không nghĩa, chữ mạnh mẽ, chữ mạnh có nghĩa nhưng chữ mẽ lại
không hề mang một ư nghĩa nào hết, hoặc chữ lặng lẽ, vẻ vang...
2. Luật trắc
Không dấu và dấu sắc đi theo với danh từ lập láy th́ chữ đó viết
bằng dấu hỏi (ngang sắc hỏi).
Thí dụ:
Hớn hở: chữ hớn có dấu sắc, th́ chữ hở phải là dấu hỏi.
Vui vẻ: chữ vui không dấu, th́ chữ vẻ đương nhiên phải dấu hỏi.
Hỏi han: chữ han không dấu, như thế chữ hỏi phải có dấu hỏi.
Vớ vẩn: chữ vớ là dấu sắc th́ chữ vẩn phải có dấu hỏi.
Tương tự như mắng mỏ, ngớ ngẩn, hở hang, ...
3. Luật bằng
Dấu huyền và dấu nặng đi theo một danh từ lập láy th́ được viết bằng
dấu ngă (huyền nặng ngă).
Thí dụ:
Sẵn sàng: chữ sàng có dấu huyền th́ chữ sẵn phải là dấu ngă.
Ngỡ ngàng: chữ ngàng với dấu huyền th́ chữ ngỡ phải để dấu ngă.
Mạnh mẽ: chữ mănh có dấu nặng, do đó chữ mẽ phải viết dấu ngă.
Tương tự như các trường hợp lặng lẽ, vững vàng,...
B. CHỮ HÁN VIỆT
Văn chương Việt Nam sử dụng rất nhiều từ Hán Việt, chúng ta hay quen
dùng hằng ngày nên cứ xem như là tiếng Việt hoàn toàn. Thí dụ như
các chữ thành kiến, lữ hành, lăng du, viễn xứ, ... tất cả đều do chữ
Hán mà ra.
Đối với chữ Hán Việt được sử dụng trong văn chương Việt Nam, luật về
đánh dấu hỏi ngă được qui định như sau:
Tất cả những chữ Hán Việt nào bắt đầu bằng các chữ D, L, V, M và N
đều viết bằng dấu ngă, cá chữ Hán Việt khác không bắt đầu bằng năm
mẫu tự này sẽ được viết bằng dấu hỏi.
Thí dụ:
Dĩ văng: hai chữ này phải viết dấu ngă v́ dĩ văng không những là hán
tự mà c̣n bắt đầu bằng chữ D và V.
Vĩ đại: vĩ có dấu ngă v́ chữ vĩ bắt đầu với mẫu tự V.
Ngẫu nhiên: chữ ngẫu dấu ngă v́ áp dụng qui luật Hán Việt nói trên.
Lẽ phải: lẽ dấu ngă v́ chữ L, phải dấu hỏi v́ có chữ P.
Tư tưởng: chữ tưởng phải viết dấu hỏi v́ vần T đứng đầu.
Tương tự như: lữ hành, vĩnh viễn,...
Để thể nhớ luật Hán tự dễ dàng, chúng tôi đặt một câu châm ngôn như
thế này:
"Dân Là Vận Mệnh Nước"
để dễ nhớ mỗi khi muốn sử dụng qui luật Hán tự nói trên.
C. CÁC QUI ƯỚC KHÁC
1. Trạng từ (adverb)
Các chữ về trạng từ thường viết bằng dấu ngă.
Thí dụ:
Thôi thế cũng được. Trạng từ cũng viết với dấu ngă.
Xin anh đừng trách em nữa. Trạng tự nữa viết với dấu ngă.
Chắc anh đă mệt lắm rồi. Trạng từ đă viết với dấu ngă.
2. Tên họ cá nhân và quốc gia
Các họ của mỗi người và tên của một quốc gia thường được viết bằng
dấu ngă.
Thí dụ:
Đỗ đ́nh Tuân, Lữ đ́nh Thông, Nguyễn ngọc Yến...
Các chữ Đỗ, Lữ, Nguyễn đều viết bằng dấu ngă v́ đây là danh xưng họ
hàng.
Nước Mỹ, A phú Hăn,...
Các chữ Mỹ và Hăn phải viết bằng dấu ngă v́ đây là tên của một quốc
gia.
3. Thừa trừ
Một qui ước thừa trừ ta có thể dùng là đoán nghĩa để áp dụng theo
luật lập láy và bằng trắc nói trên.
Thí dụ:
Anh bỏ em đi lẻ một ḿnh. Chữ lẻ viết dấu hỏi v́ từ chữ lẻ loi mà
ra, chữ loi không dấu nên chữ lẻ viết với dấu hỏi.
Anh này trông thật khỏe mạnh, chữ khỏe ở đây có dấu hỏi v́ do từ
khỏe khoắn mà ra, khoắn dấu sắc th́ khỏe phải dấu hỏi.
D. KẾT LUẬN
Văn chương là linh hồn của nền văn hóa, viết sai dấu hỏi ngă có thể
làm sai lạc cả câu văn, đó là chưa kể đến nhiều sự hiểu lầm tai hại
cho chính ḿnh và người khác cũng như các việc trọng đại. Không ǵ
khó chịu cho bằng khi đọc một cuốn truyện hay nhưng dấu hỏi ngă
không được chỉnh tề.
Một kư giả người miền Nam trong câu chuyện thân mật tại một quán phở
thược vùng thủ đô Hoa Thịnh Đốn đă thành thật công nhận điều thiếu
sót và tầm quan trọng của dấu hỏi ngă trong văn chương Việt Nam. Và
cũng chính vị kư giả lăo thành nói trên đă khuyến khích chúng tôi
viết bài này trong mục đích làm sống lại sự phong phú của nền văn
chương, văn hóa Việt Nam chúng ta, nhất là đối với những thế hệ trẻ
hiện đang lưu lạc trên xứ người.
CAO CHÁNH CƯƠNG
Trích tài liệu khóa Tu nghiệp Sư phạm 1991
Của các Trung tâm Việt ngữ Miền Nam Cali
Văn
Cách sử dụng "I"
và"Y"...
Cải cách tiếng Việt
Dấu "hỏi
& ngă" trong
tiếng Việt
Luật dấu hỏi & ngă
Gạch nối trong
tiếng Việt
Xưng hô tiếng
Việt...
Cuộc tṛ
chuyện bất ngờ
Thư Hậu phương
Nhắc chuyện xưa
Một chuyến đi Oklahoma
Thăm lại
“Mái Nhà” xưa
Hăy kể cho tôi
nghe
Young Marines trong ngày Tưởng Niệm 30/04/17
Trận QT 72 của Lữ Đoàn 258 TQLC
Sớ Táo Quân
TQLC - Đinh Dậu 2017
Đọc "Chặng Đường Nối Tiếp"
NT Nguyễn
Thành Yên
NT Hoàng Lăm
Cái chào của Niên
Trưởng
Chuyến
tản
thương cuối cùng
Tháng Ba chôn súng
Các NT TQLC
TQLC mà bà
không biết sao?
Người
Y-Tá chiến trường
Thôi ! Ḿnh
về Linh Xuân Thôn, đi em !
Một thời để nhớ
T́m cha
Biệt đội Sóng Thần
Lăo lượm “Ve Chai”
Trâu Điên Và Cố Vấn
Mỹ... Muộn Vẫn Phải Nói...
Trâu
Điên and Cố vấn Reunion 46 years later (1969-2015)
Trung đội 2 Tiểu Đoàn 7 TQLC và những ngày cuối cùng
Quận
Trưởng Quận Triệu Phong, Quảng Trị - Chuẩn Úy Lê Đ́nh Lời
Người lính tiên
phuông
Anh hùng bất tử
40 Năm tỵ nạn... Nh́n lại
đoạn đường
Người
Pháo Thủ TQLC trong cuộc chiến 1972
Mùa
Football năm nay sẽ không c̣n...
Đoàn 76 tù binh
Những con
Quạ Đen trên nóc nhà xác
Mảnh đời tị nan tại Đức
Người lính già không bao giờ chết
Cơn mưa hạ Atlanta
2014
Cánh Đại Bàng c̣n lại
giữa vùng trời TQLC
Vui buồn đời
lính -T́nh đồng đội
Nghĩa cử cao quư
Rũ áo thênh thang
30-4 những
giờ phút sau cùng của một người Trung đội trưởng TQLC
Người Việt Viết
Tiếng Việt. "Người Giệc Giết" Tiếng Việt
Chỉ c̣n là kỷ niệm
Chuyện về
cột cờ đầu tiên tại Little Saigon
Nhớ Chú Cảo
Chúc mừng Trường Can
Chuyện ngày xưa…thật xưa
Viết cho con gái Cao
Xuân Huy
Những ngày vui ở
Nam Cali
Ḍng sông êm đềm
Điệp khúc buồn
Cháu Ông Nội, Tội
Bà Ngoại!
Nợ Mẹ hai tiếng
yêu thương
Nỗi buồn tháng Tư
Cuộc hội ngộ của Sĩ
Quan TQLC/VNCH và em bé gái mà Ông đă cứu 41 năm trước...
Những cái chết
thầm lặng
Dục Mỹ, ḷ luyện thép
Người hát rong
nhạc vàng
Khoá 22 và Lam Sơn 719 Hạ Lào
Nụ cười xinh
Những ngày xưa thân ái
Quê hương bỏ lại
Biển vẫn đợi chờ
Buồn vui Đại Hội 2012
tại Oregon
Kỷ Niệm Ngày QL.VNCH.
19/6 - Người lính Việt Nam Cộng Ḥa sau 37 năm nh́n lại...
Nỗi ḷng người
lính VNCH nhân ngày Chiến Sĩ Trận Vong
Khóc bạn
Người Lính TQLC bên
bờ Bến Hải
Ông Cháu tựa má đầu
Mùa xuân trên
đỉnh Torkham
Chiến thắng đầu Xuân
Một thời để yêu, một
thời để nhớ
Tuổi 70… Chán mớ đời!
Chút ân t́nh rất đỗi
mong manh
Người c̣n nhớ
hay người đă quên
Cao Xuân Huy -
Chuyện chưa ai kể
Nhớ về Cao Xuân Huy
“Tháng Ba găy súng”
Chút ánh nắng mặt trời trong mùa thu Oregon
Ḍng sông tuổi
nhỏ
Vui buồn đời
lính 1 -
2 - 3
- 4 -
5
Ḍng
thời gian và những âm giai của một người lính TQLC
Huyền
thoại chiến sĩ Mũ Xanh
Cuộc chiến
không dừng ở đây
Nỗi ḷng
biết ngỏ cùng ai?
Chiêu hồn Quái
Điễu
Thiên
hùng ca dựng một ngọn cờ
Thuận
An, hành quân triệt thoái
Thư t́nh viết muộn
Người lính miền Nam
Thăm lại Quảng
Trị – Khe Sanh & chiến sĩ vô danh
Hăy thắp cho
anh một ngọn đèn
Tôi đi lính...
Giờ phúc
sau cùng của người Trung Đội Trưởng
Đôi bờ chiến tuyến
Cuộc gặp gỡ kỳ diệu
Thoáng nhớ ngậm ngùi
Mối t́nh Sơn Khê
Hai anh em tên Cờ,
họ Việt Nam Cộng Ḥa
Hạt bụi vĩ đại
Thư Khu Bưu Chính (KBC)
Hai h́nh ảnh, một
cuộc đời
Vé Đây! Vé Đây!
Tháng
Ba buồn thiu, tháng Tư găy súng
Bà Mẹ
Quê
Ôm M60, M79 đánh ghen
Nghe Nhạc
Trang Thủy